Musahipzade Celal kimdir? Eserleri Nelerdir?

Doğum tarihi: 31 Ağustos 1868, Cihangir, İstanbul

Ölüm tarihi ve yeri: 20 Temmuz 1959, İstanbul

Milli Edebiyat dönemi oyun yazarıdır. Eserlerinde konularını genellikle Osmanlı döneminden ve günlük yaşamdan almıştır.

Musahipzade Celal Kimdir ?

Musahipzade Celal, 31 Ağustos 1868 tarihinde İstanbul‘da Cihangir semtinde doğmuştur.Asıl adı Mahmud Celaleddin’dir.Gazhane Başkâtibi Musahipzade Ali Bey ile Fıtnat Ecibe Hanım’ın oğludur. Dedesi, III. Selim‘in musahipi bestekârİzzet Şakir Ağa’dır. 1935‘te çıkarılan Soyadı Kanunu ile Musahipzade soyadını aldı ve Musahipzade Celal adıyla ünlendi.

İstanbul‘da Tophane Firuzağa Sıbyan Mektebi’nde İlkokulu okudu. Orta öğrenimini Tophane Fevziye Rüştiyesi ile Süleymaniye Nümûne-i Terakkî İdâdîsj’nde yaparak mezun oldu.1889 yılında, Babıâli Tercüme Odası’nda kâtip olarak çalışmaya başladı.Aynı zamanda Hukuk fakültesinde de okudu ancak okulu bitiremeden bıraktı.Tiyatroya bu yıllarda ilgi duydu.O sırada henüz yaygınlaşmakta olan modern tiyatro oyunlarını izlediği gibi geleneksel seyirlik oyunlardan olan ortaoyunu gösterilerine de amatör olarak katıldı.Bu oyunlarda zenne rollerine çıktı.İlk oyun denemelerini de gene bu yıllarda yazdı.

1908 yılında İkinci Meşrutiyet‘ten sonra Tercüme Odası’ndaki kâtiplik görevinden ayrılarak yalnız piyes yazmakla uğraştı. 1917-1923 yıllarında tekrar memurluk yaptı. 1923 yılında Üsküdar defterdarı iken emekliye ayrıldı.1923’te emekli olduktan sonra bir serpuş (başlık) koleksiyonu yapmak üzere Evkaf Müzesi’ne davet edildi.Oyunlarının Yaşayışı” adlı, Osmanlı’nın içtimai yapısı ve adetlerini konu alan bir inceleme kitabı da yazmıştır.

Musahipzade Celal, 1909 yılında ilk oyunu Türk Kızı yayımladı. Onu 1912’de yazdığı ve 1912’de sahnelenen Köprülüler adlı tarihsel oyun izledi.İlk piyesi 1912 yılında oynanan Köprülüler’dir.1927-1937 yılları arasında çok meşhur oldu.Konusunu, genellikle Osmanlı tarihinden alan ve çeşitli devirlerin sosyal hayatını inançları, âdetleri ve gülünç tarafları ile canlandıran piyesler yazdı.Sosyal tenkide büyük yer verdi.Tiyatro ve piyeslerinde kahramanları kendi zamanlarındaki dil ve üslûp ile konuşturdu.

1913 yılında ilk müzikli yapıtı olan İstanbul Efendisi sahnelendi.1919–24 arasında yazdığı oyunların hepsi Osmanlı Operet Heyeti’nce (1923 yılından sonra İstanbul Operet Heyeti adını aldı) oynandı.1927’den sonraki oyunları ise Darülbedayi (sonra İstanbul Şehir Tiyatrosu oldu) tarafından sahnelendi.

1935 yılında Şehir Tiyatrosu kütüphane memurluğuna getirilen Musahipzade Celal bu görevi ölümüne kadar sürdürdü.

Lale Devri adlı oyunu, İstanbul’da ilk defa kadınların tiyatroya gelmesini sağlayan oyun oldu.O sene Ramazan ayında ilk defa kadınların da gece tiyatroya gelip bu oyunu izlemesi için izin verildi.

Musahipzade Celal, güldürme gücünün ötesinde bir sanat değeri taşımayan eserlerinde, umumi çizgisi itibariyle İbrahim Şinasi‘nin açtığı yerli komedi çığırını devam ettirdi.Musahipzade Celal oyunlarında genellikle geçmişi eleştirel bir bakışla sergiler.Konuları çoğunlukla 18. yüzyılda geçen bu oyunlarda Osmanlı devlet yönetimindeki bozulmayı, toplumdaki çürümeyi bir güldürü havası içinde yansıtmaya, canlandırmaya çalışır.Hemen her düzeydeki devlet görevlisinin içine düştüğü rüşvet, adam kayırma, çıkarcılık, ikiyüzlülük, dalkavmayı, kutsal değerlerin kişisel çıkarlar için araç olarak kullanılmasını, esnaf geleneklerindeki yozlaşmayı, eve kapanmış kadının bunalımlarını ustalıkla işlediği oyunları seyirci tarafından her zaman beğeniyle izlenmiştir.

Köprülüler, Lale Devri, Demirbaş Şad gibi konusunu gerçek tarihsel olaylardan alanlar dışında başlıca oyunları Fermanlı Deli Hazretleri, Macun Hokkası, Atlı Ases, Yedekçi, Aynaroz Kadısı, Balaban Ağa, Kaşıkçılar, Bir Kavuk Devrildi, Kafes Arkasında, Mum Söndü, Pazartesi-Perşembe’dir. Bu oyunlardan Aynaroz Kadısı (1938) ile Bir Kavuk Devrildi (1939) Muhsin Ertuğrul tarafından sinemaya da uyarlanmıştır. Musahipzade Celal’in Eski İstanbul Yaşayışı (1946) adlı bir de incelemesi vardır.

Musahipzade Celal, 20 Temmuz 1959 tarihinde İstanbul’da 91 yaşında ölmüştür.

İstanbul Şehir Tiyatroları’nın Üsküdar sahnesi Musahipzade Celal adını taşır.

Musahipzade Celal’in Eserleri

Türk Kızı, Köprülüler, İstanbul Efendisi, Lâle Devri, Macun Hokkası, Yedekçi Kaşıkçılar, Atlı Ases, Demirbaş Şarl, Moda Çılgınları, İtaat İlâmı, Fermanlı Deli Hazretleri, Aynaroz Kadısı, Kafes Arkasında, Bir Kavuk Devrildi, Mum Söndü, Pazartesi-Perşembe, Gül ve Gönül, Balaban Ağa, Selma, Genç Osman, Gücü Gücü Yetene, Kadın Tertibi, Kısmet Değilmiş gibi kendi yazdığı; Hisse-i Şayia, Sekizinci, Ceza Kanunu gibi uyarlama oyunları vardır.