Türkiye’de Sanayi Hakkında Bilgi

Türkiye Cumhuriyetinin ilk yıllarından beri sanayi gelişimi ile ilgili çalışmalar yapılmıştır.1923 yılında İzmir İktisat Kongresi ile beraber sanayileşme hız kazanmıştır.Türkiye’de 1933 – 1937 yılları arasında uygulanan I.Beş Yıllık Sanayi Planı ile birlikte Paşabahçe Şişe ve Cam Fabrikası (İstanbul), Nazilli Basma Fabrikası (Aydın), Karabük Demir – Çelik Fabrikası, Malatya Dokuma Fabrikası ve İzmit Selüloz ve Kâğıt Fabrikası gibi fabrikaların kurulması sanayinin altyapısını oluşturmasını sağlamıştır.

Türkiye’de Sanayiyi Etkileyen Faktörler

Sermaye (Ana Para)

Sanayinin kurulup gelişmesi, ham maddenin alınması, işçi ücretlerinin ödenmesi için sermaye gereklidir. Sanayinin kurulmasında etkili olan temel şart sermaye yani paradır.Sermaye temininde yabancı yatırımcıların sağladığı krediler veya millîgelir kullanılır.Türkiye’nin batı illerinde sanayinin gelişmiş olmasının önemli nedenlerinden bir tanesi sermaye birikimidir.

Enerji

Sanayi tesislerindeki faaliyetlerin gerçekleştirilebilmesi için enerjiye ihtiyaç duyulur.Bazı sanayi kuruluşlarının yerinin belirlenmesinde enerjiye yakınlık önemli bir etkendir.Örneğin çevresinde zengin demir rezervleri olmamasına rağmen Türkiye’nin en büyük demir – çelik fabrikalarından iki tanesinin Karabük ve Zonguldak’ta kurulmasının sebebi taş kömürüne yani enerjiye yakın olmaktır.

İş Gücü

Sanayinin üretim yapabilmesi için her zaman insana ihtiyaç vardır. Eğitimli ve deneyimli insan gücüne vasıflı iş gücü, eğitim veya deneyimi olmayan insan gücüne ise vasıfsız iş gücü denir. Sanayinin kuruluş yerinin belirlenmesinde ve üretilen ürünlerin maliyeti üzerinde iş gücünün etkisi vardır.Türkiye’de çalışma çağındaki nüfusun fazla olması iş gücünün de fazla olduğu anlamına gelir. Bu durum sanayinin kurulup gelişmesi üzerinde olumlu etki yaratır.

Ham Madde

Sanayi ürünlerinin üretiminde kullanılan işlenmemiş veya yarı işlenmiş maddelerin hepsine ham madde denir.Genellikle sanayi tesisleri ham maddeye yakın yerlerde kurulmaktadır.Özellikle ham maddesi kolay veya kısa sürede bozulabilen tesisler için ham maddeye yakın olma durumu oldukça önemlidir. Örneğin konserve, şeker, çay, et ve süt ürünleri fabrikaları ham maddeye yakın yerlerde kurulur. Ham maddeye yakın alanlarda sanayi tesislerinin kurulması büyük avantajlar sağlar. Bunlar;

Ham maddenin daha kolay ve kısa sürede temin edilmesi,

Ulaşım maliyetini düşürmesi,

Çabuk bozulabilen ham maddenin bozulmadan kaynaklanan kaybının azalması

şeklinde sıralanabilir.

Türkiye’de konserve ve meyve suyu fabrikaları ham maddenin bol bulunduğu Marmara ve Ege bölgelerinde yaygındır.Zeytin yağı fabrikaları Ege’de, Ayçiçeği yağı fabrikalarının Marmara’da, soya ve mısır yağı fabrikalarının Akdeniz’de, çay fabrikalarının Doğu Karadeniz’de, un, makarna, şeker, bisküvi ve yünlü dokuma fabrikalarının İç Anadolu’da ve kâğıt fabrikalarının Karadeniz’de yaygın olması üzerinde ham maddeye yakınlık etkili olmuştur.Ayrıca Seydişehir (Konya)’de alüminyum fabrikası, Elazığ’da ferro – krom üretim tesisi ve Batman’da petrol rafinerisinin bulunması da ham madde ile ilişkilendirilebilir.

Ulaşım

Ham maddenin taşınması, üretilen malların satılması ve tüketim merkezlerine ulaştırılması ulaşım ile gerçekleşir. Türkiye’de sanayinin geliştiği yerler aynı zamanda ulaşımın da geliştiği yerlerdir.Bazı sanayi tesislerinin yer seçiminde de ulaşım etkilidir.Örneğin petrol rafinerilerinin çoğunun kıyılardaki Iimanlara yakın yerde kurulması, Samsun’da bakır işleme tesislerinin bulunması gibi.

Pazarlama

Sanayi tesisleri ile tüketimin fazla olduğu yerlerin birbirine yakın olması maliyeti azaltacağından sanayi tesislerinin çoğu pazar alanlarına yakın kurulmaktadır.Türkiye’de bulunan sanayi kuruluşlarının büyük bir kısmı İstanbul, Ankara, İzmir ve Adana gibi yoğun nüfuslu illerin yakın çevresinde kurulmuştur.

İklim ve Yer Şekilleri

İklim koşullarının sert ve yer şekillerinin dağlık, engebeli olduğu yerlerde sanayi tesislerinin kurulup, gelişmesi mümkün değildir. Türkiye’de Doğu Anadolu ve Karadeniz bölgelerinde sanayinin gelişmemesinin en büyük nedenleri arasında iklim koşullarının veya yer şekillerinin uygun olmaması gelmektedir. Yer şekillerinin sade olduğu yerlerde sanayi tesislerinin kurulup gelişmesi daha kolaydır.

Türkiye’nin Sanayi Kuruluşları

Gıda ve İçki Sanayi

Un ve Unlu Ürünler Sanayii

Şeker ve Şekerli Gıdalar Sanayii

Süt ve Süt Ürünleri Sanayii

Et ve Et Ürünleri Sanayii

Çay Sanayii

Konserve Sanayii

Bitkisel Yağ Sanayii

Tütün ve Alkollü İçki Sanayii

Dokuma (Tekstil), Deri ve Giyim Sanayii

Maden Sanayii

Otomotiv ve Madeni Eşya Sanayi

Kimya Sanayii

Taş ve Toprağa Dayalı Sanayii

Orman Ürünleri Sanayii