Söz Öbeği Nedir?Söz Öbekleri Konu Anlatımı

Sözcükte ve söz öbeklerinde anlam konu anlatımı ve örnekler

En az iki sözcükten oluşan, genellikle oluşturdukları sözcükten farklı anlamlara sahip olan ifadelere söz öbeği denilmektedir. Söz öbeğinin diğer adı kelime grubudur. Türkçede pek çok söz öbeği bulunmakta ve deyimler, atasözleri, özdeyişler, yansımalar, ikilemeler, dolaylama, güzel adlandırma olarak yedi ana başlıkta incelenmektedir.

SÖZ ÖBEĞİ NEDİR?

Söz öbekleri deyimler, atasözleri, özdeyişler, yansımalar, ikilemeler, dolaylama, güzel adlandırma şeklinde gruba ayrılan, diğer adıyla kelime grupları olarak bilinen, en az iki sözcükten oluşan ve genelde oluştukları sözcükten farklı anlamlara sahip olan ifadelere verilen isimdir.

Örnekler:

Kuru ekmekleri ufalayarak pencereme koymuştum. (kuru ekmekler sıfat tamlaması)

Kamyonun kasasında iri iri karpuzlar vardı. (belirtili isim tamlaması)

Çocukken tren yolculuğunu çok severdim. (“tren yolculuğu” tamlaması belirtisiz isim tamlaması)

Birkaç veli, okul müdürünün odasında oturuyordu. (“okul”, “müdür” ve “oda” adları zincirleme ad tamlaması)

SÖZCÜKTE VE SÖZ ÖBEKLERİNDE ANLAM

Söz öbekleri kendi içinde gruplara ayrılmaktadır. Bunları şu şekilde sınıflandırabilir.

Deyimler

Atasözleri

Fiilimsi öbekleri

İyelik öbekleri (sahiplik öbekleri)

Edat öbekleri

Birleşik sözcük öbekleri

Unvan öbekleri

Tamlamalar

Pekiştirme öbekleri

Yansıma öbekleri

Yönelme öbekleri

Belirtme öbekleri

Çıkma öbekleri

Belirteç öbekleri (zarf öbekleri)

Bağlaç öbekleri

Kısaltma öbekleri

Yükleme öbekleri

İkilemeler

Kalma öbekleri

KALIPLAŞMIŞ SÖZ ÖBEKLERİ

Deyimler kalıplaşmış sözcükler olarak bilinir. Deyimlerde bulunan sözcüklerin yerine eş anlamlıları bile getirilemez ve sözcüklerin yerleri değiştirilemez.

Sürahiden boşalırcasına yağmak (Yanlış)

Bardaktan boşalırcasına yağmak (Doğru)

SÖZ ÖBEĞİ SIFAT TAMLAMASI NEDİR?

Tamlama, bir kelimenin benzerlerinden ayırt edilebilmesi için başka bir kelimeyle anlam ilişkisi kurularak tamamlanmasıdır. Ad ve sıfat tamlamaları ile cümlede ayrılmaz. Tamlayanı sıfat olan sözcük öbeğidir. Ayrıca ögelerinin hiçbiri tamlama eki almaz.

Örnek verecek olursak;

Yıpranmış elbiselerini çöpe attı. (sıfat tamlaması)

Okyanusun ortasında gemiler görünüyordu. (isim tamlaması)

SÖZ ÖBEĞİ BİÇİMDE ZARF

Bir zarf-fiilin

biri, birkaçı ya da hepsi yer alabilir. Örnek verecek olursak;

Çocuk, bir şeyler anlatırken ağlamaya başladı.