Fiilimsi Nedir? Fiilimsiler Konu Anlatımı Ve Örnekleri

Fiilimsi: Sıfat-Fiil, Zarf Fiil Ve İsim Fiil

Fiilimsi, Türkçede fiillere farklı yapım ekleri getirilerek oluşturmakta ve eylemsi olarak da bilinmektedir. Aslında fiil kökenli olan bu sözcükler, fiilin tüm özellikleri karşılayamamaktadır.

Fiilimsi Nedir?

Fiilimsiler, fiillere isim yapma ekleri getirilerek türetilen sözcüklerdir. Fiilden türetilen bu sözcükler cümlede; isim, sıfat ya da zarf olmak gibi çeşitli görevler üstlenebilirler. Fiilimsiler; tıpkı fiiller gibi olumsuzluk belirtebilirler, ancak bir fiilin çekimlendiği gibi çekimlenemezler.

Fiilimsiler Konu Anlatımı

Fiilimsiler; isim fiil, Sıfat Fiil ve zarf fiil olmak üzere üç farklı gruba ayrılmaktadır. Bunlardan isim fiil mastar, sıfat fiil ortaç ve zarf fiil de bağ fiil olarak farklı isimlerde görülebilmektedir. Fiilimsilerin genel özellikleri; fiilden türetilebilmeleri ve olumsuzluk bildirebilmeleridir. Fiilimsiler tek başlarına tam bir yargı bildiremezler, yan cümlecikte yüklem olabilirler. Yüklemin yanı sıra yan cümlecikte; özne, tümleç ve nesne görevi üstlenen fiilimsilerle de karşılaşılabilir. Fiilimsilerin en büyük özelliği; şahıs eki, haber ve dilek kiplerini alamamalarıdır.

İsim Fiil

İsim fiiller, fiillerin cümle içerisinde isim olarak kullanılmasına olanak sağlamaktadır. Fiillere getirilen “-ma, -ış, -mak, -me, -iş, -mek” ekleri ile fiilden isim yapılabilmektedir. İsim fiiller olumsuzluk eki olarak kullanılan “-ma ve -me” ekleri ile karıştırılmamalıdır. Cümlede doğru bir şekilde kullanılmış bazı isim fiil örnekleri aşağıda sıralanmıştır.

Futbol oynamak kesinlikle bir yetenek işidir.

Piyano çalışına herkes hayran kaldı.

Ofisin her tarafını güzel bir şekilde temizlemesini istedik.

Nişanlısıyla tanışmayı ben de çok isterim.

İşe o kadar alıştı ki ayrılmak ona çok zor geldir.

Bir varlık ya da kavram belirten bazı sözcükler isim fiil eki almış olmasına rağmen fiilimsi olarak kabul edilmemektedir. Dolma, danışma, çakmak ve dondurma cümledeki kullanımına göre bu konuya örnek gösterilebilen kalıplaşmış sözcüklerdir.

Yemekteki dolma o kadar güzel olmuş ki bir tabak da eve götürdüm.

Yolda yürüyen çocuk, annesi ona dondurma almadığı için ağlamaya başladı.

Hasta ziyareti için danışmada sıra beklemek zorunda kaldık.

Ocağın altını açmak için bizden çakmak istedi.

Sıfat Fiil

Sıfat fiiller, varlığı nitelediği için sıfat, yan cümleciği kurduğu için de fiil olarak kabul edilmektedir. Fiilden sıfat yapabilmek için gereken ekler ise “-an, -ası, -maz, -ar, -dık, -acak, -mış, -en, -esi, -mez, -er (-ır, -ir), -dik (-dık, -dük), -ecek, -miş (-muş, -müş) olarak sıralanmaktadır. İçerisinde sıfat fiile yer verilen bazı cümle örnekleri aşağıda yer almaktadır.

Yaralanan hastalar tedavi altına alındı.

Anlattığı olaylar inanılır gibi değildi.

Sonbaharın en güzel yanı sararmış yapraklardır.

Sıfat fiiller de tıpkı isim fiillerde olduğu gibi bazı kalıplaşmış sözcükler ile karşılaştırılabilmektedir. Aşağıdaki cümlelerde koyu renkle belirtilmiş sözcükler sıfat fiil eki alsa da fiilimsi olarak kabul edilmemektedir.

Dolmuş o kadar doluydu ki, nefes alamadık.

Zamdan dolayı yakacak sıkıntısı çekeceğe benziyorlar.

Zarf Fiil 

Zarf fiiller, birleşik cümlelerde bağlaç işlevi görmektedirler. Zarf fiil yapmak için kullanılan ekler “-ken, -alı, -madan, -ince, -ip, -arak, -dıkça, -e, -r… -maz, -casına, -meksizin, -dığında” olarak sıralanmaktadır. Bu fiilimsiler cümlede zarf olarak kullanılmaktadır.

Kapıdan girer girmez kavga etmeye başladı.

O evi terk edeli uzun yıllar oldu.

Konuşarak halledilemeyecek bir problem olduğunu düşünmüyorum.

Televizyon izlerken uyuyakalmış

Sizinle tatilden dönünce tekrar görüşelim.