Erte Kimdir ? Hayatı Ve Biyografisi

Sanatçı 

Doğum tarihi: 23 Kasım 1892, Sankt Peterburg, Rusya

Ölüm tarihi ve yeri: 21 Nisan 1990, Cochin Hospital, Paris, Fransa

Erte Kimdir ?

Erte (1892-1990) olarak bilinen Romain de Tirtoff, Art Deco tarzının ustası olan bir Rus moda illüstratörü ve sahne tasarımcısıydı.

Romain de Tirtoff, 23 Kasım 1892’de Rusya’nın St.Petersburg kentinde, çara sadık aristokrat, müzisyen bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi.Babası, Tirt adlı bir Tatar Han’ın soyundan gelir ve İmparatorluk Donanma Okulu’nda amiral olarak derecelendirilmiştir.Asil de Tirtoff ailesi, Büyük Petro’dan beri her zaman denizcilik kariyerlerini takip etmişti.Annesi de Kazak kökenli bir aristokrattı.Kardeşlerinden biri olan Nicholas, St.Petersburg’un askeri valisiydi.Rus besteci Rimsky-Korsakov, ailenin dostlarından biriydi.

Romain’in uzun yaşamı boyunca kadın güzelliği fikri, annesinin solgun teni, koyu gözleri ve saçıydı.Ailenin terzisinin yardımıyla beş yaşında onun için kıyafet tasarlıyordu.Babası deniz manevraları yaparken onu tüm Avrupa’da aristokrat yaz turlarına çıkardı.

Birinci Dünya Savaşı’ndan önce Rusya’nın başkenti zarifti ve tiyatro, müzik, sanat ve moda gibi etkinliklerle doluydu.Genç Romain’in opera (Rimsky-Korsakov’un Sadko’sunu yedi yaşında ailenin Maryinsky Tiyatrosu’ndaki kalıcı locasında izlediği) ve ünlü Diaghilev’in Rus Baleleri’nin tadını çıkarabileceği üç imparatorluk tiyatrosu egemendi.Annesi onu modacının zanaatına hayran kaldığı sosyetik Nevsky Prospekt’te alışveriş gezilerine çıkardı.Daha sonraki yıllarda, genç yaşlarında üniformalı okuldan nefret ettiğini ve resim ve tasarımını yeniden almak için okul bitene kadar sabırsızlandığını söyledi.

19 yaşında (Şubat 1912) Paris’e geldi. Bundan sonra Fransa onun evi olacaktı. St.Petersburg üzerindeki Fransız etkisi derindi ve o günlerde Paris, Ruslarla ilgili her şey tarafından büyülenmişti. Paris’te Romain, bale dansçısı Nijinsky’nin kötü şöhretli L’Apres-Midi d’un Faune’unu ve Stravinsky’nin Sacre du Printemps bestesini 1913’te gördü. Picasso ve Braque, Kübist sanat biçimlerine başlamışlardı.Yetimcilik, Fütürizm, Dadaizm ve Sürrealizm piyasaya sürülmek üzereydi.(1914’te Romain , 22 yaşında bir Paris müzikhol revizyonu Plus Ça Change’deki “La Musee Cubiste” adlı sahne için kostüm tasarladı).Aralık 1912’de vasat bir moda evinde teknik ressam olarak işe girdi ve bir ay sonra tasarım yeteneği olmadığı için kovuldu!

Ocak 1913’te Romain, eskizlerini birkaç yıl önce St.Petersburg’u ziyaret etmiş olan Parisli modacıların mükemmel örneği Paul Poiret’e götürdü ve 18 aylık bir sözleşme imzaladı.En azından Poiret onun doğal yeteneğini fark etti.Poiret, ilk olarak Mayıs 1913’te Gazette du Bon Ton’da Romain tarafından profesyonel olarak kullanılan “Erte” adından (“Romain de Tirtoff”un baş harflerinin Fransızca telaffuzu) sorumluydu.Paul Poiret kadın kıyafetlerinde devrim yarattı.Korseyi terk etti ve soutien-gorge (“sütyen”) için korsaj taktı.Basit, çocuksu, boru şeklindeki “İmparatorluk” çizgisini, bazen harem etekle ( jupe culotte ) benimsedi.Alternatif olarak, dizden ayrılan yırtmaçlı etek Arjantin tangosu için popülerdi.Poiret, kendi parfümünü pazarlayan, canlı modellerden yararlanan ve kumaşını tasarlamak için sanatçıları (Raoul Dufy gibi) kullanan ilk modacıydı.Genç Erte’nin kırklı yaşlarında evli bir adam olan daha deneyimli Poiret’ten öğreneceği çok şey vardı.Yine de sert bir dava ile yolları ayrıldı.

Poiret’in işi I.Dünya Savaşı’nın başında kapatıldı ve Erte, 1914’ten 1923’e kadar Monte Carlo’da yaşadı.Uzak bir kuzen olan Prens Nicholas Ourousoff, Erte’nin yanında yaşamaya geldi ve onun işletme müdürüydü.Nicholas ilk olarak New York’ta Harper’s Bazar ile bir ilişki önerdi.Erte’nin iç sayfalardaki ve 240 kapaktaki 2.500 kalem ve mürekkep çizimi ve guaj deseni Ocak 1915’ten Aralık 1936’ya kadar sürdü.William Randolph Hearst (1863-1951) yayın imparatorluğunun bir parçası olarak derginin sahibiydi.1937’de kontrolünü kaybettiğinde, Erte’nin kaderi Hearst’ünkiyle bağlantılıydı.Yeni editör, moda çiziminden fotoğrafçılığa, ardından öfkeye geçiş yaptı.Ancak Harper’s Bazar’daki çalışmasıyla ( Bazaar’ın yazılışı 1929’da değiştirildi), Erte 20 yılı aşkın bir süre dünyanın önde gelen moda illüstratörü olarak uluslararası bir ün kazandı.Daha sonra şöyle dedi: “Her insanın kendini olabildiğince çekici kılma görevi vardır. Çoğumuz güzel doğmayız.Giysiler bir tür simyadır.”

Tiyatro -Fransız ve Amerikan müzikholünün sahnesi Erte’nin yeteneğinin bir sonraki açılımına sahne oldu.1920’lerin ekonomik patlama zamanlarında Caz Çağı, Fransız revü ve Broadway şovu zirvedeydi.Erte’nin tutkusu sahne için tasarım yapmaktı. Erte, Poiret aracılığıyla Hollandalı egzotik dansçı Mata Hari (1. Dünya Savaşı’nda Almanlar tarafından casus olarak vurulan) için kostümler tasarladı.

Fransız müzikhol öncülerinden Madame Rasimi, Erté’yi L’Orient Merveilleux adlı revüsü için kostümler ve sahne dekoru tasarlamaya davet etti.(1917), Erte’nin oryantal pandomim için tüm hayal gücüne sahip olduğu yer.Maurice Chevalier ve Mistinguett başroldeydi. Erte, uzun kuyruklu bir dizi muhteşem önlük tasarladı ve daha sonra Mistinguett’in bir uzmanlığı olan devasa, tüylü başlıklardan ilkini tasarladı.

Folies-Bergere , gösterisi ve neredeyse çıplak kadınlarıyla Paris’in ilk (1869) ve en ünlü müzik salonuydu.Max Weldy’nin Folies-Bergère’deki atölyeleri uluslararası üne sahipti.Sahne takımlarını ve kostümleri dünyanın her yerindeki tiyatrolara “ihraç ettiler”. Erte, 1919’dan 1930’a kadar Folies’de Weldy ile birlikte çalıştı ve tiyatro kıyafetleri, sahne aydınlatması ve makineleri hakkında henüz bilmediği şeyleri öğrendi.Seçkin sanat tarihçisi Charles Spencer’a göre, Erte’nin Folies-Bergere için yaptığı tasarımlar, Gustav Klimt’in Art Nouveau tablosunu ve onun kurduğu Viyana Ayrılıkçı grubunu anımsatan “en iyi eserleri arasındadır.”

Erte’nin tarzı Broadway’e uygundu. Diğer şovların yanı sıra Ziegfeld Follies, George White Scandals (müziği George Gershwin’e ait) ve Irving Berlin’s Music Box Revue için setler ve kostümler tasarladı.Erte’nin teatral yenilikleri sayısızdı, bunlara “canlı perdeler” (işlemeli trenlerle süslü, tüylü ve incili şov kızları örneğin, 1924’e ait bir çizim New York Modern Sanat Müzesi’ndedir); kostüm kollektifleri (bir grup sanatçı tarafından paylaşılan, tek bir temaya sahip muazzam, tek kostümler örneğin, “İpek” adlı ortak tasarım şu anda Londra’daki Victoria ve Albert Müzesi’ndedir) ve canlı tablolar (örneğin, Ziegfeld Follies’den L’Or, 1923 ,altı buçuk mil altın lame’ye ihtiyaç duyan biriydi).Erte şu yorumu yaptı: “O günlerde bütçemiz yoktu.White ne de Ziegfeld herhangi bir şeyin bedelini sormayı hayal etmezdi.”

Erte, William Randolph Hearst aracılığıyla 1920’lerde Hollywood’da kısa bir kariyere sahipti.Ancak tarzı sinema başkentine pek uymuyordu.Hearst’s Cosmopolitan Films için The Restless Sex (1919) üzerinde, “Bal des Arts” adlı bir sekans üzerinde çalıştı.”Babil asma bahçesi”, Art Nouveau ile 1920’lerin yeni ortaya çıkan Art Deco’su arasında bir stil “ile bir balo salonu ortamı.” Ancak 1925’te Paris adlı bir MGM filminde Hollywood tarafından tekrar çağrıldığında sözleşmesini bozdu ve Paris’e döndü.Erte “Paris hayatıyla ilgili senaryoyu imkansız buldu, aslında korkunçtu.Ne yönetmen, ne senaryo yazarı, ne de yıldızlar Paris’teki yaşam hakkında en ufak bir şey bilmiyorlardı. Bu büyük bir şakaydı.”

Görünüşe göre 1925-1926’da Hollywood girişiminden memnun olmayan Erte, endüstriyel sanata doğru “canlandırıcı bir değer değişikliği” yaşadı.Fransız dergisi Art et Industrie ile işbirliğine başladı.Faydalı ev eşyaları, lambalar, mobilyalar ve ev iç mekanları tasarladı. Erte , diğer projelerin yanı sıra Encyclopedia Brittanica’nın (1929) ünlü 14.baskısında değişen kadın modası hakkında bir makale yayınladı.

1930’ların sonlarında, II.Dünya Savaşı’nda ve 1940’larda Erte, öncelikle Paris, Londra ve başka yerlerde tiyatroda yer aldı.Tasarımları, Londra’daki Saville Theatre’dan ( “It’s in the Bag!, 1937) Paris’teki Francis Poulenc’in Les Mamelles de Tiresias’ının gerçeküstü tasarımlarına kadar (Opera’da) opera, bale, drama ve müzikhol şirketleri tarafından satın alındı.1947’de çizgi roman) 1950’ler ve 1960’larda hala tasarlıyordu.La Plume de Ma Tante(Garrick Theatre, Londra, 1955 1958, Zizi Jeanmaire ile), New York’taki Latin Quarter’daki prodüksiyonlar (1964-1965) ve dünya çapında çok sayıda gösteri yaptı.Ancak kariyerinde gerçek bir değişiklik 1965’te 73 yaşındayken geldi.Londra ve New York’taki Grosvenor Galleries’in Seven Arts Ltd.’nin kurucuları Eric ve Salome Estorick ile tanıştı.Erte’yi mahzenindeki büyük sandıklardan mükemmel şekilde korunmuş binlerce çizimi ortaya çıkarmaya ikna ettiler.1960’ların sonlarında, 1970’lerde ve 1980’lerde hafif bir sansasyona, Art Deco’nun yeniden canlanmasına, bir nostalji çılgınlığına neden oldular.Ayrıca 1960’larda Erte, yağlı pigmentlerle sac metal heykelde öncülük etti.Onlara Formes Picorales adını verdi.Ayrıca Estoricks için bir dizi litografi ve serigraf üretti.Grafik sanatıyla, “Bu Sergilerin yarattığı çok geniş bir kitleye ulaşabilirim” sonucuna vardı.

Erte yetmişli ve seksenli yaşlarında, kusursuz bakımlı, işinin her şey olduğu, gür beyaz saçlarının şokuyla zayıf bir adamdı.Erte daha sonra itiraf etti. “Çalışmam annem, karım, arkadaşım, metresim ve çocuklarım oldu.” Hayatta St. Petersburg’daki aristokrat geçmişinde, annesinde, arkadaşlarında (Poiret, Hearst, Weldy, White ve Prens Nicholas dahil sayısız diğerleri) birçok belirgin avantajı olmasına rağmen, ifade etme yeteneğine sahipti.Konsantrasyon, tasarımları kontrol etmede sabır ve üstün yetenek.Erte’nin çalışmalarının zamansız bir kalitesi var.Art Deco tasarımı “güzel sanatlar” değildir.Sanatı stilize edilmiş, ancak stilistik sınırları içinde, sanatsal tasarımları mükemmel.

97 yaşındaki Erte, Mauritius’ta hastalandı;21 Nisan 1990’da öldüğü gerçek evi olan Paris’e götürüldü.