Cümle Türleri Konu Anlatımı – Yüklemine, Anlamına, Yapısına Göre Cümle Çeşitleri Örnekleri

Genellikle özne ve yüklemden oluşan, tek başına bir anlam bütünlüğü ihtiva eden söz dizilerine cümle denir. Bir diğer adı tümcedir. Birçok kelimeden oluşabileceği gibi tek kelimeden de meydana gelebilir. Bir duygu ya da düşünceyi ifade etmek için kurulan cümleler en az bir fiilden oluşmalıdır.

Anlam ve yapısı bakımından birbirinden farklı cümle çeşitleri mevcuttur. Bununla birlikte yüklemin türüne ve ögelerin dizilişine bakılarak cümlenin türü bulunabilir.

Örnek: Ali, sepeti mutfağa getirdi.

2- İsim Cümlesi

Yüklem görevindeki kelime isimlerden ya da sıfatlardan oluşur.

Örnek: Ali’nin mutfağa getirdiği sepet sarıydı.

2- Ögelerin dizilişine göre cümleler:

1- Kurallı cümle

Öznenin başta, yüklemin sonda olduğu cümle türleridir.

Örnek: Selin, bizi arayarak geç kalacağını söyledi.

2- Devrik cümle

Özne, nesne ve yüklem ögelerinin kurallara uygun bir sıralamada kullanılmadığı cümlelerdir.

Örnek: Gözlerim ıpıslak oldu ağlamaktan.

3- Eksiltili cümle

Yapısı gereği tamamlanmamış cümle türlerine devrik cümle denir. Bazı durumlarda metni güçlendirmek içi de kullanılır. Örneğin okurun tamamlaması için deyim ve atasözleri gibi kalıplaşmış söz öbeklerini yarım kullanmak, eksiltili cümlelere örnek olarak gösterilebilir.

Örnek: Damlaya damlaya…

Örnek: 2 – Ak akçe..

3- Anlamına Göre Cümleler:

1- Olumlu cümle: Hem biçimce hem de anlamca olumlu cümlelere verilen genel isimdir. İçinde net ifadeler taşır.

Örnek: Ali, bugün buraya geldi.

Örnek 2: Ayşe, yarın Manisa’ya gidecek.

2- Olumsuz cümle

Olumsuz bir durumu belirtmek için kullanılan cümlelerdir. Biçimce olumsuz cümleler yükleme getirilen olumsuzluk ekleriyle kurulur. Anlamca olumsuz olanlarda ise ‘değil’ – ‘hayır’ ve ‘yok’ gibi kelimeler kullanılır.

Örnek: Ali, şapkasını yanında getirmedi.

Örnek 2: Bugün gökyüzünde hiç bulut yok.

Cümle Türleri Konu Anlatımı

3- Şart cümlesi

Anlamı itibariyle koşula bağlı durumları belirtmek için kullanılan cümlelerdir.

Örnek: Annem de benimle gelirse otobüse binerim.

4- Soru cümlesi

İçerisinde en az bir soru bulunan cümlelere soru cümlesi denir.

Örnek: Ayşe de bizimle gelecek mi?

5- Emir cümlesi

Filleri ek almayan cümle türleridir.

Örnek: Kalemi bana ver.

6- Gereklilik cümlesi: Bir zorunluluğu ifade etmek için kurulan cümlelerdir.

Örnek: Daha çok çalışmalısın.

7- Ünlem cümlesi

Olumlu ya da olumsuz duyguları aktarmak için kullanılır.

Örnek: Ona o kadar kızgınım ki!

Yapısına Göre Cümle Türleri

1- Basit cümle

Tek bir yargı ya da ifadeden oluşan cümlelerdir.

Örnek: Ali, bilgisayarı açtı.

2- Birleşik cümle

İçinde birden çok yargı bulunan cümlelerdir.

Örnek: Geldiği gibi gitti.

3- Bağlı cümle

Çeşitli bağlaçlarla birden fazla yargıyı içinde barındıran cümle türüdür.

Örnek: Hem suçlu hem güçlü.

4- Sıralı cümle

Virgüllerle birbirinden ayrılan en az iki yüklemden oluşan cümlelerdir.

Örnek: Sen gel, onu bir de bana sor.