Carl Peter Henrik Dam Kimdir?

Doğum tarihi: 21 Şubat 1895, Kopenhag, Danimarka

Ölüm tarihi ve yeri: 17 Nisan 1976, Kopenhag, Danimarka

Carl Peter Henrik Dam Biyografi

Danimarkalı biyokimyacı Carl Peter Henrik Barajı (1895-1976), K vitamini keşfinden dolayı Nobel Fizyoloji/Tıp Ödülü’nü paylaştı.

Eczacı Emil Barajı’nın oğlu Henrik Dam, 21 Şubat 1895’te Kopenhag’da doğdu. 1920’de Kopenhag Politeknik Enstitüsü’nde kimya bölümünden mezun oldu ve ardından kimya ve biyokimya alanlarında iki öğretim görevlisi oldu. 1928’de Kopenhag Üniversitesi’nde biyokimya yardımcı doçenti olarak atandı. 1929’da doçent, 1941’de profesör oldu. 1934 yılında o üniversiteden bilim doktoru olarak mezun oldu. Rockefeller bursuyla Freiburg’da (1932-1933) ve Zürih’te (1935) çalıştı.

1928’de Baraj, civcivlerin kolesterol metabolizması üzerinde çalışmaya başladı. Onlara, A ve D vitaminlerinin eklendiği, pratik olarak sterol içermeyen yapay bir diyet verdi. Mevcut görüşün aksine, civcivlerin kolesterolü sentezleyebileceğini kanıtladı. Ancak bazı civcivlerin iç kanama geliştirdiğini ve kan pıhtılaşmasını geciktirdiğini de buldu. 1932’de Kaliforniya’daki bilim adamları, bu hastalığın diyette C vitamini eksikliğinden kaynaklandığını iddia ettiler, ancak Dam, diyete askorbik asit (yani saf C vitamini) eklenmesiyle iyileşmediğini gösterdi. Ayrıca hububat ve tohumlardan zengin bir diyetin hastalığı önlediğini gösterdi ve 1934’te bunun şimdiye kadar bilinmeyen bir faktörün diyette yokluğundan kaynaklandığını açıkladı. Daha sonra bu faktörün yağda çözünür olduğunu buldu ve 1935’te bunun yeni bir vitamin olduğunu açıkladı.

1939’da saf K vitamini ilk olarak Dam, Paul Karrer ve çalışma arkadaşları tarafından ve bağımsız olarak EA Doisy ve LF Fieser tarafından yeşil yapraklardan sentezlendi. 1940 yılında Doisy, çürümüş balık unundan K2 adını verdiği benzer bir vitamin hazırladı ve daha sonra orijinal vitamin K1 olarak adlandırıldı. 1939’da Dam, K vitamini içermeyen bir diyetle beslenen civcivlerin kanında, normalde mevcut olan ve pıhtılaşma için gerekli olan protrombin bakımından çok yetersiz olduğunu göstermişti. Bir tahmin yöntemi oluşturmuş, K vitamini birimini tanımlamış ve en iyi kaynakları yeşil yapraklar ve domatesler olarak bulmuştur.

1938’de Dam ve Glavind, tıkanma sarılığı ameliyatlarında komplikasyonlara neden olabilecek kolemik kanama eğilimi gösteren kişilerde K vitamini eksikliği olduğunu bulmuşlardır. 1939-1940 yıllarında Dam ve çalışma arkadaşları, yeni doğan bebeklerde kolaylıkla kanamaya neden olan protrombin eksikliğinin, doğumdan önce bebeğe veya anneye K vitamini verilmesiyle etkin bir şekilde tedavi edilebileceğini göstermişlerdir.

1940 yılında, Dam Amerika Birleşik Devletleri’nde ders verirken, Almanya Danimarka’yı işgal etti. Savaştan sonra eve dönemediği için, savaş yıllarında Woods Hole Deniz Biyoloji Laboratuvarlarında, Rochester Üniversitesi’nde ve Rockefeller Enstitüsü’nde çalıştı. Yokluğunda 1965 yılına kadar sürdürdüğü Kopenhag biyokimya kürsüsüne (1941) atandı ve 1976’daki ölümüne kadar biyokimyada fahri profesör olarak (Danimarka Teknik Üniversitesi) devam etti. 1943’te Nobel Ödülü’nü Doisy ile paylaştı.

1937’de Dam, civcivlerin diyetinde E vitamini eksikliğinin kılcal damarlardan aşırı plazma eksüdasyonuna neden olduğunu gösterdi.

Daha sonra diyetin bazı yağ asitlerinde de eksik olması gerektiğini gösterdi. Daha sonraki çalışmalarının çoğu yağ asitleri ile ilgiliydi ve bir süre (1956-1963) Danimarka Yağ Araştırma Enstitüsü biyokimya bölümünün direktörlüğünü yaptı. 1967-1970 yılları arasında Danimarka Beslenme Derneği’nin de başkanıydı.

Nobel Ödülü’ne ek olarak, Dam’ın diğer birçok ödülü, Royal Society of Edinburgh Onursal Bursu’nu içeriyordu. 17 Nisan 1976’da öldü.