Bezelye Nedir?Bezelye Faydaları Nelerdir?

Bezelye (Pisum sativum), baklagillerden (Fabaceae) taze, yeşil kabuğu ile taneleri ya da yalnız taneleri yenilen bir bitki türü.Ayrı taç yapraklı iki çenekli baklagiller familyasından tırmanıcı bir bitkidir.Bezelye adlı lezzetli ve çok besleyici sebzeyi ilkbaharda ve yazın verir. Gövdesi çok uzundur, bitkinin ağırlığını çekemeyecek inceliktedir. Beyaz çiçek açar.Yuvarlak tanelidir. Meyvesi bakla veya fasulyeye benzer, tohumları bir kılıf içerisinde dizilmiştir.

Bezelye bitkisi çok eski çağlardan beri yetiştirilmektedir.Ana vatanı Avrupa ve Batı Asyadır.İlk ve orta çağlarda, Orta Avrupa ve Kuzey Avrupa’da yetiştiriliyordu.XI.yüzyılda İngiltere de geniş ölçüde yetiştirilmeye başlandı. Günümüzde ise dünyanın birçok yerinde yetiştirilebilmektedir.Türkiye’de öbür sebzeler ve fasulye kadar olmamakla beraber bol miktarda yetiştirilmektedir.

Bahçe bezelyesi ve tarla bezelyesi adları verilen bu bir yıllık otsu bitkinin birçok çeşidi vardır.Bunlardan bazısı bodur olup 30–40 cm boylanarak yeşil yapraklarıyla toprağa yayılıp zemini örter.Bu tarz bezelyeler tarla bezelyesi olarak geçmektedir.Çiçekleri karışık renkte olup, taneleri basık ve tane renkleri de esmer kül rengi veya yeşil renkte olup ekseriya taneleri lekelidir. Sırık bezelyesi denilen diğer çeşidi gövdesinden çıkardığı sülüklerle yüksek boylu ne bulursa ona tutunan tırmanıcı bitkilerdir. Sırık bezelyesi bahçe bezelyesi olarak geçmektedir. Sırık bezelyenin çiçekleri beyaz ve taneleri yuvarlaktır, tanelerine göre beyaz,sarı ve yeşil olanları vardır. 70–90 cm boyuna kadar uzayabilirler. Bu sırık bezelyeleri yetiştirilirken herekle desteklenmesi gerekir.Bezelye çeşitlerinden bazılarının yalnızca taneleri yenilir.Bazı bezelyeler de parşömen denilen sert tabaka bulunmaz. Sultani bezelye adı verilen bu çeşit bezelyeler kabuğuyla birlikte yenilir. Bir başka önemli çeşitte, taneleri iri olan araka bezelyesidir.

Bezelye nişasta, lif, antioksidan, karoten ve protein oranı yüksek bir sebzedir. Bezelye C vitamini yönünden diğer baklagillere göre daha zengindir. İçeriğinde C vitamini yanı sıra ; A vitamini, B vitamini, demir, fosfor ve potasyum gibi mineralleri barındırır.

Yaşam döngüsü kısa ve gözlemlenebilir olduğu için Gregor Mendel’in genetik araştırmalarında oldukça yararlı olmuştur.

Bezelye Bitkisinin Üretilmesi

Bezelye bitkisi, tohumlarıyla (kurutulmuş taneleriyle) çoğaltılır. Bu tohumlar, doğrudan doğruya bezelye tarımının yapılacağı bahçe ya da tarlaya ekilir.

İlkbaharda hasadı yapılacak bezelyeler ekim-kasım-aralık aylarında, yazın hasadı yapılacak olanlar ilkbahar aylarında ekilir.Kışı sert geçmeyen yerlerde ilkbaharda hasat alınacak şekilde ekilmeli, kışı sert geçen yerlerdeyse yazın hasadı yapılacak şekilde ekilmelidir.Bezelye tohumları, kesinlikle soğuk ve yaş toprağa ekilmeye elverişli değildir, aynı toprakta iki yıl üst üste bezelye tarımı yapılmamaya özen gösterilmelidir.Baklagillerden olması, toprağı temiz, kuvvetli ve iyi bir halde bırakmasından dolayı, kendisinden sonra buğdaygillerden birinin ekilmesi uygundur.

Ekim elle yapıldığında, tohumların üzeri gübreli harçla sıkıca bastırılmalıdır. Bezelye serpme ile seraya veya ocağa ekilir. Seraya ekimde tohumlar 35–40 cm arayla 5–6 cm derine gömülür.Serpme ekimde sürülerek hazırlanmış tarlaya, serpme suretiyle tohum saçılır ve ondan sonra tırmık veya diskaro ile tohumlar kapatılır.Ocağa ekim yapılacaksa ocaklar açılır.Bir avuç yanmış çiftlik gübresi konduktan sonra her ocağa 3-5 tane tohum konularak çapa ile kapatılır. Dönüme makine ile 15–18 kg, serpme de ise 20–24 kg tohum harcanır.Bu miktarlar çeşitlere göre değişir.

Bezelye Bitkisinin Yetiştirilmesi

İklim

Bezelye, ılık, nemli, yağışlı ve serin iklimli yörelerin bitkisidir. Fazla yağış aldığında rengi koyu yeşile kaçar. Bulunduğu yerde sıcaklık -5 derecenin altına düşerse bitki donar. Bezelye bitkisi, 4 ile 10 dereceler arasında çimlenir ve gelişmeye başlar.

Toprak

Bezelye bitkisi, toprak yönünden fazla seçici değildir. Normal miktarda kireci olan toprağı sever. Zayıf bünyeli topraklarda bitkiden alınan ürün, düşkırıklığı yaratacak derecede az olur. Bol humuslu, süzek (suyu iyi akıntılı), killi-tınlı ya da milli-tınlı topraklarda bitkiden daha iyi sonuçlar alınmaktadır. Bitki, toprağın asiditesinin yüksek oluşuna karşı duyarlıdır. Toprağının pH’ının 5,5-6,7 arasında olması uygundur.

Sulama

Bezelye yetiştiriciliği yaz aylarına kadar devam ederse yağışsız ve sıcak günlerde toprakta yeterince nem bulunması için bitkinin düzenli olarak sulanması gerekir.

Gübreleme

Bezelye tarımı yapılacak toprağa, ekimden önce çok iyi yanmış çiftlik gübresi ya da potaslı fenni gübre verilir. Baklagiller’den olduğu için azotlu gübreler, bezelye bitkisine faydadan çok zarar verir.

Toprağı İşleme

Ekilen bezelyeden çıkan filizler gelişip 5-6 cm boya erişince, ilk çapalama ve zayıf bitkilerin sökülüp seyreltilmesi işleri yapılır. Daha sonra bitkinin çevresinde yabani otların yetişmesine engel olmak üzere, arada bir yüzlek (yüzeysel) olarak çapalama işi yapılır.

Herekleme

Sırık bezelye gibi çeşitler desteklenmeye gerek duyar. Bunların toprak üzerinde yatması, özellikle sümüklüböceklerin vereceği zararı artırır. Bu çeşit bezelyeler, 10 cm. boylanmasından başlayarak hereklerle desteklenmelidir.

Hastalık ve Zararlılarıyla Mücadele

Bezelye bitkisine dadanacak zararlı ve hastalıklarla, uzmanlara danışılarak ve uygun tarım koruma ilaçları kullanılarak zamanında, eksiksiz ve aksatılmadan mücadele sürdürülmelidir, özellikle sümüklüböceklerle mücadele ihmal edilmemelidir.

Hasat (Derim)

Sonbaharda ekilen bezelyeler 32 hafta, ilkbaharda ekilenler ise 12 -16 hafta sonra hasat edilmeye başlanır. Bezelye badıçları taneyle sıkıca dolunca elle toplanır. Taneler arasında hava varsa, bu badıçlar toplanmayıp bir sonraki toplama için bitkide bırakılır.

Bezelyenin faydaları;

Bezelye, cildin yaşlanma etkilerine karşı korumaktadır. Kateşin, flavonoidler, karotenoid, epicatechin, alfa karoten vb. gibi antioksidanlar açısından zengin olan bezelye, cildin yaşlanma sürecini önler.Cilde doğal parlaklık katar.

Bezelyede yer alan bol miktarda kumarestrol ismi verilen polifenolün bilhassa mide kanser gibi hastalıklara karşı önleyici olduğu bilinir.

Bezelyenin içerisinde yer alan yüksek antioksidanlar, vücutta ciddi rahatsızlıklara sebep olacak türlü reaksiyonların önüne geçer.

Bezelye; vücudun bağışıklık sistemini güçlendiren kalsiyum, demir, bakır, manganez, çinko gibi pek çok mineral bakımından zengindir.

Bezelye Neye İyi Gelir?

Taze bezelye; eşsiz bir folik asit kaynağıdır. Folatlar, hücrelerin içerisindeki DNA sentezi adına gerekli B vitamini olarak tanımlanabilir. İncelemeler, yeterli oranda folat içerikli gıdaların, yeni doğan bebeklerde nöral tüp defektinin önlemede yardımcı olacağını tanımlamıştır.

Bezelye; karoten, lutein, zea-ksantan ve A vitamini gibi yeterli oranda antioksidan ve flavonoid içermektedir. A vitamini; cildin, gözlerin ve mukus zar sağlığının korunmasında yardımcı olan besinlerden birisidir.