Adam Smith Kimdir?

İskoç iktisatçı ve ahlak felsefecisi Adam Smith (1723-1790), laissez-faire ekonomisinde kişisel çıkar dürtüsünün kamu refahı için çalışacağına inanıyordu.

Adam Smith Biyografi

Adam Smith, 5 Haziran 1723’te Kirkcaldy’de doğdu. Babası, doğumundan 2 ay önce ölmüş ve annesiyle arasında güçlü ve ömür boyu sürecek bir bağ oluşmuştu. Bir bebek olarak, Smith kaçırıldı, ancak kısa sürede kurtarıldı. 14 yaşında Glasgow Üniversitesi’ne kaydoldu ve burada 3 yıl kaldı. Francis Hutcheson’ın dersleri onun üzerinde güçlü bir etki yaptı. 1740’ta Oxford’daki Balliol Koleji’ne geçti ve burada yaklaşık 7 yıl kaldı, 1744’te sanat lisans derecesini aldı. Daha sonra Kirkcaldy’ye dönerek kendini çalışmalarına adadı ve İngiliz edebiyatı üzerine bir dizi konferans verdi. 1748’de, şüpheciliğini paylaşmadığı David Hume’un arkadaşı olduğu Edinburgh’a taşındı.

1751’de Smith, Glasgow Üniversitesi’nde mantık profesörü ve ertesi yıl ahlak felsefesi profesörü oldu. Sekiz yıl sonra Ahlaki Duygular Teorisi’ni yayınladı . Smith’in bu çalışmadaki ana fikri, ahlaki ilkelerin temelinde sosyal duygu veya sempati olduğudur. Sempati, bir bireyin başka bir kişinin duygulanımları veya duygularıyla sahip olabileceği yaygın veya benzer bir duygudur. Bu duygudaşlık duygusunun kaynağı, kişinin başka bir kişinin ifade ettiği duyguyu gözlemlemesi değil, diğer kişinin karşılaştığı durum hakkındaki düşüncesidir. Sempati genellikle paylaşılacak duygunun nedeninin bilinmesini gerektirir. Kişi, bir başkasının tutkularının nesnelerine uygun olduğunu onaylarsa, o kişiye sempati duyar.

Sempati, kişinin bu duygulardan kaynaklanan duygu ve eylemlerin uygunluğu ve değeri hakkında yargıda bulunmasının temelidir. Bir duruma dahil olan kişinin duygulanımları izleyicinin duygularına benziyorsa, o zaman bu duygulanımlar uygundur. Bir duygunun ya da bir duygudan kaynaklanan bir eylemin erdemi, onun ödüle değer olmasıdır. Bir duygu ya da eylem ödüle değerse, ahlaki değeri vardır. Bir kişinin erdem bilinci, eylemden yararlanan kişinin minnettarlığına duyduğu sempatiden kaynaklanır. O halde, kişinin liyakat duygusu, yardım edilen kişi tarafından durumda kendini gösteren minnettarlık duygusunun bir türevidir.

Smith, herkesin kendi duygu ve davranışlarıyla ilgili olarak tarafsız bir yargıda bulunması gerektiği konusunda uyarır. İnsanın kendi ahlaki kusurlarını gözden kaçırma eğiliminin ve bireylerin sıklıkla dahil olduğu kendini aldatma eğiliminin çok iyi farkında olan Smith, herkesin kendi duygu ve davranışlarını, başkalarınınkileri düşünürken kullandığı aynı katılıkla incelemesi gerektiğini savunur. Böyle tarafsız bir değerlendirme mümkündür, çünkü kişinin vicdanı, kendi duygularını başkalarınınkilerle karşılaştırmasını sağlar. O halde vicdan ve sempati birlikte çalışmak, bireyin kendi duygularını kontrol edebilmesi ve başkalarının duygularına karşı bir duyarlılığa sahip olabilmesi için insana ahlaki rehberlik sağlar.

1764’te Smith, genç Buccleuch Dükü ve erkek kardeşi için gezici bir öğretmen olarak görev almak üzere profesörlüğünden istifa etti. Bu sorumluluğu yerine getirerek Kıta’da 2 yıl geçirdi. Toulouse’da en iyi bilinen eseri, Ulusların Zenginliğinin Doğası ve Nedenlerine İlişkin Bir Araştırma’yı yazmaya başladı . Paris’teyken Denis Diderot, Claude Adrien Helvétius, Baron Paul d’Holbach, François Quesnay, ARJ Turgot ve Jacques Necker ile tanıştı. Bu düşünürlerin şüphesiz onun üzerinde bir etkisi oldu. Suçlamalarından birinin öldürülmesiyle yurtdışındaki hayatı aniden sona erdi.

Smith daha sonra annesiyle birlikte Kirkcaldy’ye yerleşti. Sonunda 1776’da yayınlanan Ulusların Zenginliği üzerinde çalışmaya devam etti . Annesi 90 yaşında öldü ve Smith yas tuttu. 1778’de gümrük komisyoncusu oldu ve 1784’te Edinburgh Kraliyet Cemiyeti üyesi oldu. Smith görünüşe göre Londra’da biraz zaman geçirdi ve burada Benjamin Franklin ile arkadaş oldu. Ölüm döşeğinde, el yazması yazılarının çoğunun imha edilmesini istedi. 17 Temmuz 1790’da öldü.

Smith’in yazıları arasında kolayca en iyi bilineni olan Ulusların Zenginliği, betimlemelerin, tarihsel anlatıların ve tavsiyelerin bir karışımıdır. Smith, bir ulusun zenginliğinin, komuta edebileceği tüketilebilir malların sayısı ve çeşitliliği ile ölçüleceği konusunda ısrar ediyor. Serbest ticaret, herhangi bir ulus için zenginliğin maksimum gelişimi için esastır, çünkü bu tür ticaret yoluyla çeşitli mallar mümkün hale gelir.

Smith, eğer her kişi kendi çıkarını takip ederse, herkesin genel refahının destekleneceğini varsayar. Bazı kısıtlamaların gerekli olduğunu kabul etmesine rağmen, hükümet kontrolüne karşı çıkıyor. Kapitalist, halkın en büyük ihtiyaçlarını karşılamak için her zaman tüketilebilir mallar üretir ve satar. Kapitalist kendi çıkarını bu şekilde yerine getirmekle otomatik olarak genel refahı teşvik eder. Ekonomik alanda, der Smith, birey sempatiden çok kendi çıkarı doğrultusunda hareket eder. Böylece Smith, ekonomik ve ahlaki teorilerini uyumlu hale getirmek için hiçbir girişimde bulunmadı.